Stanisław Tyrcha

---

Życiorys

Urodziny Stanisława Tyrchy miały miejsce 17 kwietnia 1887 roku w Kętach, które znajdowały się w powiecie bialskim w Królestwie Galicji i Lodomerii. Pochodził z rodziny Józefa i Agnieszki Młynarskich.

W 1903 roku, po ukończeniu c.k. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Bielsku, rozpoczął pracę jako artysta rzeźbiarz w Krakowie. Jego kariera zawodowa była przerywana przez obowiązkową służbę wojskową, którą odbył jako ochotnik od października 1911 do grudnia 1912 w Galicyjskim Pułku Piechoty Nr 56 w Krakowie. Następnie, od 1913 roku, pełnił funkcję sekcyjnego w oddziale Strzelca w Kętach.

W lipcu 1914 roku Tyrcha zapadł na poważną chorobę, w wyniku której potrzebował leczenia w szpitalu w Białej. Jego działalność wojskowa na nowo nabrała tempa, gdy 14 lutego 1915 roku wstąpił do 3. kompanii V batalionu 1 pułku piechoty Legionów Polskich. Niestety, już 1 sierpnia 1915 roku odniósł rany w bitwie pod Kamionką.

Po krótkotrwałym leczeniu w Lublinie, powrócił do służby, jednak nie na długo, bowiem 26 października 1915 roku znów został ranny, teraz na polu bitwy pod Kamieniuchą. Po rehabilitacji w Szpitalu Rezerwowym nr 2 w Cieszynie i Kamieńsku, został przeniesiony 12 maja 1916 roku do Centralnego Biura Werbunkowego w Piotrkowie.

W Jędrzejowie, gdzie pracował od 18 maja do sierpnia 1916 roku, zrezygnował z tej służby i został przydzielony do Komendy Grupy Legionów Polskich w Kozienicach. W grudniu tego samego roku przebywał w Szpitalu Rezerwowym w Jarosławiu, a później w Stacji Zbornej LP w Przemyślu. Niestety, jego wcześniejsze rany wymagały dalszego leczenia w Jarosławiu.

W wyniku dalszych problemów zdrowotnych, przez długi czas korzystał z rehabilitacji w Domu Rekonwalescentów w Kamieńsku oraz Nowym Mieście. Z dniem 15 stycznia 1918 roku przeszedł do Dowództwa Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego w Bolechowie, gdzie ukończył Szkołę Podchorążych.

Po bitwie pod Rarańczą, która miała miejsce 15-16 lutego 1918 roku, Stanisław został internowany w Syhocie Marmaroskim i Koszycach. 30 października 1918 roku, po zarządzeniu, został zwolniony z internowania. Od 5 listopada tego samego roku służył w Wojsku Polskim jako dowódca plutonu w Baonie Zapasowym 5 pułku piechoty Legionów.

W lutym 1919 roku przeniesiono go do 1 Pułku Piechoty Legionów, gdzie zajął stanowisko dowódcy plutonu w 3 kompanii karabinów maszynowych. Jego staż wojskowy ponownie został przerwany przez rany w bitwie pod Borodzianką w czerwcu 1920 roku, co zmusiło go do leczenia w szpitalu w Zambrowie do września tego samego roku.

Po wyleczeniu wkroczył z powrotem w szeregi swojego pułku, gdzie wyróżnił się podczas walk pod Lidą, w których 28 września 1920 roku skutecznie dowodził plutonem karabinów maszynowych, broniąc jednostki przed atakiem kawalerii bolszewickiej zadając przeciwnikowi poważne straty. Ten bohaterski czyn został doceniony odznaczeniem Orderem Virtuti Militari.

Z dniem 1 listopada 1920 roku mianowany na podporucznika, a 1 czerwca 1921 roku kontynuował służbę w 1 pułku piechoty Legionów. Jednak na początku 1922 roku przeszedł do rezerwy, pozostając przydzielonym do 1 pułku piechoty Legionów.

Po powrocie do czynnej służby w lutym 1923 roku, Stanisław został zatrudniony w baonach Straży Granicznej, gdzie służył w 31 Batalionie. Z dniem 1 sierpnia 1923 roku zakończył czynne obowiązki wojskowe. 8 stycznia 1924 roku potwierdzono jego stopień porucznika.

W 1934 roku Stanisław figurował w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wilejka, z przynależnością do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III. Był jednym z oficerów rezerwy powyżej 40 roku życia, a jako osadnik wojskowy otrzymał ziemię w Koweniów, pod pocztą Kościeniewicze, w powiecie wilejskim. Pracował w Urzędzie Skarbowym w Wilejce pełniąc funkcję sekwestratora.

W roku 1939 powołano go ponownie do służby czynnej, jednak został uwięziony na początku 1940 roku w Wilejce, gdzie przebywał w więzieniu w Wilejce i Mołodecznie. 31 maja 1940 roku został wywieziony przez 226 Pułk 15 Brygady Wojsk Konwojowych NKWD ZSRS, a 1 czerwca 1940 roku zaginął.

W 1924 roku Stanisław Tyrcha ożenił się z Marią z Daszkiewiczów herbu Korybut, która przyszła na świat w 1898 roku. Z tego związku przychodzą na świat pięcioro dzieci: Ryszard, Ewaldę Marię Zofię Olkowską oraz troje innych. W kwietniu 1940 roku żona oraz córki zostały deportowane do Kazachstanu.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Tyrcha był odznaczanym żołnierzem, którego zasługi doceniono licznymi medalami i odznaczeniami. Wśród jego odznak znajdziemy:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4793,
• Krzyż Niepodległości – przyznany 19 grudnia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”,
• Krzyż Walecznych, przyznawany aż czterokrotnie,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 „Polska Swemu Obrońcy”,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.

---

Oceń: Stanisław Tyrcha

---