Stanisław Józef Duńczewski

---

Życiorys

Stanisław Józef Duńczewski był synem Jana, który reprezentował szlachecką linię herbu Krzywda oraz vanhacertyfowanym urzędnikiem w Kętach, superintendenta komór celnych. Jego matką była Zofia Sowińska. Duńczewski miał trzech braci, wśród których wyróżniał się Michał Józef, profesor teologii, który zmarł w roku 1751.

W młodości studiował na Akademii Zamojskiej, a swoją wiedzę ugruntował, uzyskując doktorat z obojga praw w 1745 roku oraz z filozofii w 1723 roku. Jako profesor astronomii na Akademii Zamojskiej prowadził wykłady przez długi czas, od 1724 do 1767 roku, a także pełnił rolę geometra przysięgłego w trybunale koronnym.

W roku 1727 zawarł związek małżeński z Teresą, która była córką Marcina Liechtensteina. Działalność akademicką kontynuował jako profesor prawa od 1741 roku, a przez pewien okres sprawował również funkcję dziekana wydziału prawa. Jednakże obowiązki wykładowcy zajmowały go w coraz mniejszym stopniu, a od 1760 roku całkowicie zaniechał wykładów, powierzając je swojemu synowi, Janowi Bartłomiejowi.

Ponadto, zarządzał drukarnią akademicką, co niestety naraziło go na podejrzenie kradzieży czcionek. Po roku 1761 Duńczewski wplątał się w konflikt ze Stefanem Łuskiną, związany z rzekomymi obserwacjami astronomicznymi, w efekcie którego musiał przyznać się do fałszerstwa.

Twórczość

Stanisław Józef Duńczewski był wybitnym przedstawicielem polskiej kultury i nauki XVIII wieku, którego twórczość obejmowała szereg ważnych dzieł.

• Kalendarz polski i ruski, Kraków 1725, był wydawany w późniejszych latach w Zamości oraz Lwowie w różnych odstępach czasowych do 1775 roku. Część kalendarzy pojawiła się również po jego śmierci, ciągle z jego nazwiskiem.
• Erotema optico-astronomicum de passionibus lunae, per collationem eius, ad solem et terram, które miało premiery w 1726 roku, to dzieło naukowe odnoszące się do astronomii.
• Traktat o starostwach, tym samym tytule, powstał w 1744 roku i został wydany w Zamości, z osobnym wydaniem w Warszawie w 1758 roku.
• Ciekawość o komecie z 1744 roku stanowiła ciekawą analizę tego zjawiska astronomicznego, publikowaną w Zamości z myślą o osobach zaintrygowanych obserwacjami niebieskich ciał.
• Herbarz wielu domów ukazał się w Krakowie w 1757 roku i zawierał szczegółowy opis herbu polskich rodzin, mający na celu uzupełnienie braków historycznych.
• Druga obserwacja przejścia Wenery pod słońcem miała miejsce 6 czerwca 1761 roku, a odpowiadając na polemikę, Duńczewski wydał również eksplorację tego tematu.
• Nowa sława Collegium Warszawskiego, będąca broszurą polemiczną z 1761 roku, podkreślała osiągnięcia warszawskiego środowiska akademickiego.
• Wśród jego osiągnięć znajdują się także panegiryki oraz prace pisane poezją i prozą.
• Niektóre artykuły z kalendarzy były także publikowane oddzielnie.

Dzięki tym różnorodnym dziełom, Duńczewski pozostaje postacią znaczącą w polskiej historii i astronomii.

Listy

W archiwach można znaleźć fascynujące źródła dotyczące historii literatury polskiej. W szczególności wyróżnia się list do J. Mniszcha z 1759 roku, który został wydany przez T. Wierzbowskiego. Został on zawarty w dziele zatytułowanym Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, tom 2, opublikowanym w Warszawie w 1904 roku.

---

Oceń: Stanisław Józef Duńczewski

---