Rzepak ozimy to najważniejsza roślina oleista w Polsce, której powierzchnia zasiewów w zależności od roku waha się od 850 tysięcy do 1 miliona hektarów. Z nasion rzepaku produkowany jest między innymi olej spożywczy, pasze, a nawet komponenty do produkcji biopaliw. Najczęściej rolnicy obawiają się chorób rzepaku występujących w okresie kwitnienia i dojrzewania. Warto jednak pamiętać, że wiele patogenów zagraża rzepakowi znacznie wcześniej – już jesienią i wczesną wiosną. Dlatego też niezbędne jest wykonanie w rzepaku przynajmniej jednego zabiegu fungicydowego jesienią i dwóch wiosną. Chociaż coraz częściej wiosną przeprowadzane są trzy zabiegi zwalczające choroby rzepaku ozimego.
Spis treści
Czerń krzyżowych
To choroba dotykająca rośliny kapustowate (czyli krzyżowe). Wywołuje ją grzyb Alternaria brassicae. W przypadku rzepaku atakuje ona najczęściej jesienią. Typowym objawem są brunatne plamy na liściach i ogonkach liściowych, często otoczone koncentrycznymi pierścieniami. W przypadku dużej presji plamy mogą się zlewać i prowadzić do zamierania całej blaszki liściowej. Taka presja choroby w występuje niezwykle rzadko i nie jest ona większym zagrożeniem dla uprawy rzepaku jesienią.
Sprawca czerni krzyżowych Alternaria brassicae atakuje również łuszczyny. Na porażonych łuszczynach widoczne są czarne punktu, które wraz z rozwojem choroby obejmują coraz większą powierzchnię. Porażone łuszczyny są bardziej podatne na uszkodzenie mechaniczne i mogą szybciej zamierać, co prowadzi do osypywania nasion — strat w plonie.
Sucha zgnilizna kapustnych
To jedna z najgroźniejszych chorób rzepaku ozimego. Odpowiedzialnymi za nią patogenami są grzyby Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Infekuje rośliny jesienią, a pierwsze objawy mogą być widoczne już na siewkach. W pierwszej kolejności choroba rozwija się na liściach, następnie grzybnia przerasta przez ogonek liściowy do łodygi. To właśnie uszkodzenie łodygi przez grzybnie jest największym zagrożeniem dla plonu rzepaku ozimego. Uszkodzona przez rozwijająca się chorobę łodyga gorzej przewodzi wodę i składniki pokarmowe do części generatywnej rośliny — kwiatów i tworzących się łuszczyn z nasionami.
Werticilioza
Choroba powodowana przez Verticillium longisporum, która na rzepaku może występować na liściach i na łodydze. Podobnie jak w przypadku suchej zgnilizny kapustnych dużo większe straty w plonie powoduje infekcja na łodydze. W przeszłości choroba praktycznie nie występowała w uprawie rzepaku ozimego, jednak rosnąca temperatura powietrza spowodowała, że zaczęła coraz częściej występować na plantacjach rzepaku ozimego. Źródłem choroby jest gleba, w której obecne są zarodniki przetrwalnikowe grzyba — sklerocja. Mogą one przetrwać w glebie nawet do 15 lat. Wzrostowi presji ze strony choroby sprzyja także krótka rotacja płodozmianu, czyli krótka przerwa w uprawie rzepaku na tym samym polu. Pierwsze objawy choroby można zaobserwować na starszych liściach w postaci charakterystycznego żółknięcia tylko jednej części blaszki liściowej. Natomiast na łodydze w pierwszej kolejności pojawiają się żółtobrązowe smugi, które z czasem opanowują coraz większą powierzchnię.
Zgnilizna twardzikowa
Źródłem choroby są sklerocja grzyba Sclerotinia sclerotiorum znajdujące się w glebie, które oprócz rzepaku ozimego mogą infekować także inne gatunki roślin uprawnych np. soję, słonecznik. Choroba może atakować rzepak przez cały okres wegetacji wiosennej, jednak największe zagrożenie z jej strony przypada na fazę opadania pierwszych płatków kwiatowych. Zgnilizna twardzikowa nie występuje na liściach, a na łodydze daje podobne objawy jak werticilioza rzepaku. W przypadku objawów na łodydze te dwie choroby są ze sobą często mylone, ale ich szkodliwość jest podobna. Na plantacjach rzepaku ozimego dużo częściej występuje zgnilizna twardzikowa.
Szara pleśń
Sprawcą tej choroby jest kosmopolityczny grzyb, który występuje na większości gatunków roślin. Poraża on osłabione rośliny rzepaku przez inne choroby. Sprawcą szarej pleśni jest Botrytis cinerea. Na porażonych roślinach widoczny jest szary nalot, który w uprawie rzepaku ozimego widoczny jest zwłaszcza na łodydze.
Jak zwalczać choroby rzepaku?
Tak naprawdę walkę z chorobami rzepaku rozpoczyna się na etapie wyboru materiału siewnego. Wybierając nasiona rzepaku odmian o bardzo dobrym profilu zdrowotności i zawierających w genotypie gen Rlm 7 już na starcie uzyskuje się przewagę. Kolejnym krokiem jest terminowe wykonanie zabiegów fungicydami, do których warto wykorzystać skuteczne produkty: https://osadkowski.pl/srodki-ochrony-roslin/fungicydy–c-001107, dobrane pod kątem zwalczanego patogenu. W technologii prowadzenia łanu rzepaku ozimego bardzo ważne jest łączenie środków grzybobójczych o działaniu interwencyjnym i wyniszczającym z substancjami czynnymi działającymi zapobiegawczo (boskalid, azoksystrobina). Fungicydy powinny być wspierane produktami o działaniu fitosanitarnym np. IonBlue. Więcej informacji o pełnej technologii prowadzenia łanu rzepaku ozimego można przeczytać na blogu prowadzonym przez ekspertów z firmy Osadkowski.
Strategia ochrony rzepaku
Rzepak ozimy narażony jest na presję wielu groźnych patogenów, takich jak sucha zgnilizna kapustnych, zgnilizna twardzikowa czy werticilioza, które mogą atakować rośliny już od jesieni. Skuteczna ochrona wymaga kompleksowego podejścia obejmującego dobór odmian o wysokim profilu zdrowotności oraz terminową aplikację fungicydów o działaniu interwencyjnym i zapobiegawczym. Regularne zabiegi chemiczne, wspierane preparatami fitosanitarnymi, są niezbędne do zabezpieczenia plonu przed stratami powodowanymi przez infekcje grzybowe.